Srebrny

Krzyż Żelazny (niem. Eisernes Kreuz, EK) – pruskie, potem niemieckie odznaczenie wojskowe nadawane za męstwo na polu walki, a także za sukcesy dowódcze. Jego kształt zaczerpnięto z krzyża teutońskiego, będącego symbolem Krzyżaków – zmieniono tylko proporcję, aby krzyż wpisywał się w plan kwadratu lub pola i tak czarny krzyż łaciński z białą obwódką, od tego momentu stał się bardzo ważnym elementem w historii Królestwa Prus, Cesarstwa Niemieckiego i Niemiec ogółem.

Jest jednym z najstarszych niemieckich odznaczeń wojskowych. Został ustanowiony we Wrocławiu 10 marca 1813 roku, przez króla Prus Fryderyka III, na pamiątkę rozpoczęcia wojny wyzwoleńczej Prus spod panowania francuskiego. W 1797 r. Prusy zostały pokonane przez wojska napoleońskie i zostały zmuszone do sojuszu z Francją. Nieudana wyprawa Napoleona na Rosję w 1812 roku i tragiczny odwrót jego armii z Moskwy, stał się okazją do wystąpienia przeciwko Francji. Prusy znalazły się w obozie antyfrancuskim i szykowały się do wojny, celem której było zniszczenie Napoleona i odzyskanie niepodległości.

Nowe odznaczenie zostało zaprojektowane przez znanego architekta Friedricha Schinkle. Był to prosty poczerniany żelazny krzyż, z ciągłym srebrnym paskiem dookoła krawędzi. Materiały z których zostało wykonane odznaczenie oraz nazwa miała nawiązywać do popularnego wówczas określenia – „żelaznych czasów”.

Podczas wojny Żelaznym Krzyżem postanowiono zastąpić inne tradycyjne odznaczenia, jak: Order Orła Czerwonego czy Pour le Merite. W praktyce jednak był on nadawany obok innych odznaczeń i nie przejął ich znaczenia.

Żołnierze bardzo często nosili głównie samą wstążkę krzyża przewiązaną przez środkowy otwór do guzika w mundurze. Tradycja ta przetrwała do drugiej wojny światowej. W Prusach, podobnie jak w innych krajach, istniała długa tradycja przyznawania odznaczeń w kilku stopniach lub klasach. Uzależnione to było od stopnia wojskowego i pochodzenia dekorowanego.

Druga strona Żelaznego Krzyża była pusta, lecz to właśnie ta strona była noszona na wierzchu jako urzędowa przednia strona medalu. Sytuacja ta zmieniła się w 1838 roku, ponieważ posiadacze tego odznaczenia nosili go z nieurzędową stroną na wierzchu. Wobec powyższego zmieniono urzędową stronę na tę z symbolami jako awers a pusta stała się rewersem.

Żelazny Krzyż był nadawany również osobom nie walczącym, lecz wstążka orderowa różniła się od wersji kombatanckiej. Zamiast czarnego pasa otoczonego dwoma węższymi białymi – otrzymywali oni wstążkę z białym pasem po środku otoczonym dwoma węższymi czarnymi. Składało się z 3 klas: Krzyża Wielkiego, I Klasy i II Klasy.

Krzyż zostaje przeprojektowany w 1870 roku po bitwie pod Waterloo dla uczczenia zwycięstwa nad Francją przez Wilhelma I. Drugie odnowienie tego oznaczenia nastąpiło w 1914 roku.

Cesarz i król Wilhelm II ofiarowali Krzyż Żelazny za I wojnę światową 5 sierpnia 1914 r. W przeciwieństwie do krzyży z 1813 i 1870 r., Krzyż Żelazny mógł być nadawany także sprzymierzonym obcokrajowcom. Krzyż Żelazny był „nadawany” do 1924 r. Dotyczyło to m.in. jeńców wojennych i niedokończonych wniosków z wojny. Ostateczny termin składania wniosków wyznaczono na 31 maja 1924 r.

Kształt orderu zaprojektował znany niemiecki architekt doby neoklasycyzmu, Karl Friedrich Schinkel, na podstawie pisemnego zlecenia i rysunku otrzymanego od króla – krzyż wykonany był z czarnego żeliwa z posrebrzanymi krawędziami. Nazwa i materiał miały nawiązywać do popularnego wówczas określenia – żelaznych czasów. Jego kształt Schinkel zaczerpnął z krzyża teutońskiego, będącego symbolem Krzyżaków – zmieniono tylko proporcję, aby krzyż wpisywał się w plan kwadratu lub pola i tak czarny krzyż łaciński z białą obwódką, od tego momentu stał się bardzo ważnym elementem w historii Królestwa Prus, Cesarstwa Niemieckiego i Niemiec ogółem.

(źródło: Wikipedia)