Zobacz nasze produkty

Krzyż Walecznych 1920-1939 został ustanowiony rozporządzeniem Rady Obrony Państwa z dnia 11 sierpnia 1920 roku celem nagrodzenia czynów męstwa i odwagi, wykazanych w boju przez oficerów, podoficerów i szeregowców. W wyjątkowych przypadkach mógł być nadany osobom cywilnym współdziałającym z armią czynną. Początkowo miał być nadawany za czyny dokonane po wskrzeszeniu niepodległego państwa, tj. po 11 listopada 1918 roku, lecz później nagradzano także za czyny wcześniejsze. Wyłączne prawo do nadawania krzyża przyznano Naczelnemu Wodzowi, ale ten rozkazem z 20 września 1920 roku nakazał jedynie konieczność zatwierdzania nadań. Dowódcy armii mogli warunkowo przyznawać krzyż oficerom, a podoficerom i szeregowym dowódcy dywizji. Ostatecznie odznaczano nim za czyny bojowe dokonane w okresie wojny 1918–1920, za walki w Legionach Polskich, w korpusach i formacjach tworzonych w Rosji i Francji oraz za walki w powstaniach wielkopolskim, śląskich i za działalność w Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) na obszarach okupowanych. Wyjątkowo wyróżniono tym odznaczeniem także wszystkich żyjących w chwili nadania weteranów powstania styczniowego. Wielu uznaje za datę rozpoczęcia nadań Krzyża dzień 8 października 1920 roku. Podczas wojny polsko-sowieckiej zgodnie z rozkazem z 20 września 1920 roku Krzyż Walecznych mieli prawo nadawać warunkowo dowódcy poszczególnych armii i dywizji. Prawo zatwierdzania warunkowych nadań krzyża przekazał Józef Piłsudski w styczniu 1921 roku ministrowi spraw wojskowych. Pod koniec roku zlikwidowano nadania warunkowe, aby zachować konieczny obiektywizm oraz uporządkować system nadań i od tej pory wnioski na krzyż nadsyłano do Referatu Orderów i Odznaczeń Gabinetu Ministra.

Krzyż Walecznych był jedynym polskim odznaczeniem wojskowym nadawanym w latach 1921–1923 cudzoziemcom. Uhonorowanych nim było wielu Francuzów, m.in. prezydent Raymond Poincaré, premier Georges Clemenceau oraz marszałkowie Ferdynand Foch i Philippe Pétain. W Belgii czterokrotnie nagrodzono królową Elżbietę, a trzykrotnie księcia Leopolda. Krzyż Walecznych otrzymali również Włosi, Amerykanie, Brytyjczycy, Serbowie, Chorwaci, Słoweńcy, Łotysze i Estończycy.

Nadawanie Krzyży Walecznych zakończono w dniu 29 maja 1923 roku (z jednym wyjątkiem z okazji 70. rocznicy powstania styczniowego, dla jego żyjących jeszcze a nieodznaczonych weteranów) i w tym okresie nadano ok. 60 tys. Krzyży Walecznych. Wśród odznaczonych było m.in. ok. 100 weteranów powstania styczniowego, 300 weteranów powstań śląskich, 400 uczestników powstania wielkopolskiego, 1230 cudzoziemców, miasto Płock oraz mogiła ochotników z Ameryki. Najmłodszym odznaczonym był 11-letni uczeń II klasy gimnazjum w Płocku Tadeusz Jeziorowski.

Krzyż Walecznych miał jeden stopień i mógł być nadany tej samej osobie czterokrotnie. Osoba odznaczona miała szereg przywilejów m.in.:

prawo do niezwłocznego awansu (dla wojskowych) o jeden stopień w miarę posiadanych kwalifikacji i w granicach etatów,
pierwszeństwo do honorów ze strony wojskowych równych stopniem, nieposiadających Krzyża Walecznych lub innego wyższego odznaczenia,
prawo wyborcze do Senatu RP,
prawo pierwszeństwa przy obsadzie stanowisk w służbie państwowej i społecznej,
prawo pierwszeństwa przy przyznawaniu stypendiów w rządowych zakładach wychowawczych dla siebie i dla kształcenia swoich dzieci.

W 1935 opublikowano listę odznaczonych Krzyżem Walecznych osób, które z powodu nieustalenia ich miejsca pobytu dotychczas nie otrzymały przysługujących im odznak i legitymacji.

źródło: Wikipedia